Już w XIII w. właścicielami Potoka była rodzina Odrowążów, z których Bartosz ze Sprawy założył tu kościół w 1298 r., zaś w 1310 r. parafię. W 1325 r. pleban Szymon z Potoka płacił świętopietrze. Parafia znajdowała się w dekanacie Irządzkim, zaś w 1335 r. w Lelowskim. W połowie XV w. stał już w Potoku kościół murowany z białego kamienia, wsparty skarpami, pierwotnie zbudowany w stylu gotyckim, wzmiankowany w 1470 r. patronem kościoła był św. Jan Chrzciciel. Kościół został przekształcony w 1764 r. przez podwyższenie nawy. Po rozebraniu dzwonnicy, w 1883 r. powiększono kościół o jedno przęsło, wg. planu Wincentego Rakiewicza, dobudowując wieżę, w której zawieszono dwa gotyckie dzwony. Od bramy pałacowej do kościoła prowadziła aleja lipowa.
Kościół jest orientowany, nakryty dachem dwuspadowym. W przejściu z prezbiterium do przylegającej od pn. gotyckiej zakrystii (obecnie składzik) znajduje się ostrołukowy, gotycki portal a w nim drewniane drzwi z trzema zamkami, ozdobione metalowym okuciem ze stylizowanym motywem roślinnym zapewne z XVI w. Według tradycji drzwi przeniesione zostały z zamku w Ostrężniku. Okna w nawie zamknięte półkoliście, w 1984 r. dzięki staraniom ks. Jana Szkoca ozdobione szkłem witrażowym.
W trójbocznie zamkniętym prezbiterium znajduje się ołtarz główny fundacji Koniecpolskich. Wykonany w latach 1619-45 w stylu manierystycznym. ujęty w pary kolumn ozdobionych motywem okuciowym i roślinnym. Obraz główny – przedstawiający Chrzest Chrystusa, datowany na 1 poł. XVII w., został częściowo przemalowany. Antepedium ozdobione jest gobelinem włoskim z pocz. XIX w., wg tradycji – przywiezione przez Elizę Krasińską z Rzymu. Ołtarze boczne zestawione są z elementów barokowych i rokokowych. Organy pochodzące z 2 ćwierci XVII w. przerobione zostały w końcu XIX w.
Kaplica Matki Boskiej dobudowana została do nawy od strony pd. w XVII w stylu manierystycznym. Archiwalna wzmainka o kaplicy, określanej jako „capella murata rotunda”, pochodzi z wizytacji odbytej 9 września 1793 r. z udziałem wizytatora generalnego ks. Komorowskiego. Kaplica nakryta jest półkolistą kopułą, podbita blachą miedzianą i zwieńczona latarenką. Wnętrze kopuły zdobi dekoracja pseudokasetonowa oraz XIX/XX – wieczna polichromia. Na wyposażenie kaplicy skłąda się ołtarz manierystyczny z około poł. XVII w. z dwiema kolumnami oplecionymi winną latoroślą. Predellę ołtarza zdobi obraz ze sceną Zwiastowania. Na mensie ołtarzowej zawieszony jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z nałożoną na niego, w drewnie rzeźbioną sukienką z 2 poł. XVII w. Tuż przy otwartej do nawy arkadzie stoi chrzcielnica barokowa, kamienna z puklowaną czarą.
Kaplica Krasińskich dobudowana została od pn. w stylu neogotyckim na początku 2 poł. XIX w. Na podstawie zachowanych rachunków dotyczących budowy „Kaplicy po grobowej” dla zmarłej córki Elżbietki Krasińskiej udokumentowane zostało, że jej budowa zlecona została ówczesnemu rządcy dóbr Potok – Henrykowi Pryami, który dozór nad nią powierzył Wiśniewskiemu. W tym czasie Zygmunt Krasiński zamówił u rzeźbiarza Adama Zoltta m.in. wykonanie „Modelu na drzwi do Grobu z napisem zawierającym 495 liter, ozdobionych ornamentami i główką aniołka”, prace sztukarsie w kaplicy Krasińskich wykonał Ferante Marconi z Warszawy. Kaplice zdobi sklepienie kolebkowe z lunetami. Zarówno arkada wejściowa do kaplicy, jak i obramienia okienne w neogotyckich archiwoltach są zakończone łukiem zaostrzonym i ozdobione główkami aniołków. W kaplicy grobowej kościoła znajdują się szczątki córki Zygmunta Krasińskiego Elżbietki zm. 12 września 1857 r., Rogerka Raczyńskiego zm. 29 października 1906 r., Edwarda Marii Raczyńskiego zm. 26 grudnia 1910 r., Konstantego hr. Raczyńskiego zm. 29 listopada 1924 r., oraz Karola Rogera hr. Raczyńskiego zm. 29 listopada 1946 r. Wejście do kaplicy prowadzi przez żelazne, neogotyckie drzwi, które zdobi napis nawiązujący swoją treścią do życia i śmierci Elżbietki oraz osobistej boleści poety:
†
Tu spoczywają zwłoki
duszy przeanielonej
która za czteroletniego na ziemi pobytu
Zwała się Elżbietą Krasińską
córka Zygmunta i Elżbiety z Branickich
Krasińskich
†
Urodzona w Warszawie 20 sierpnia 1853 r.
skonała w okrutnych cierpieniach w Potoku
12 września 1857 r.
†
To dziecię przedziwnej było urody
i nigdy w życiu nie skłamało …
Takiemu świadectwo, wraz ze łzami, na grobie
składają rodzice
†
O! Nasza zbawiona, do naydroższego
Utajonego
Módl się za nami
Przyczyń się za Ziemią, która cię wydała
I za tymi, w których domu pusto po tobie!
W 1470 r. wieś Potok należała do Jana, Piotra, Serafina i Feliksa, braci rodzonych herbu Śreniawa. Do parafii należały wsie: Piasek, Janów, Ponik, lub Wola, Pabianice, Czepurka, Skowronów, Siedlec. W 1581 r. właścicielami Potoka byli Silniccy którzy przekształcili kościół na zbór protestancki. W 1602 r. zbór przejęty został ponownie przez katolików. Wieś sama weszła później w skład dóbr Janów, które utworzył Koniecpolski. Już na przełomie XVI/XVII w., przy miejscowym kościele istniała szkoła parafialna. Potwierdzeniem tego są dane z 1602 r. znajdujące się w sprawozdaniu powizytacyjnym parafii Potok. W 1625 r. dobra potockie nabyli Koniecpolscy herbu Pobóg. Dobra te od Koniecpolskiego przeszły do Potockich herbu Pilawa (1701-1762). U schyłku XVII w. jako właściciel Potoka wymieniany jest Jan Ernest Biron, a po nim jego syn – Karol Ernest – książę Kurlandii i Semigalii. W 1840 r. właścicielem dóbr janowsko – potockich był Cyprian Pintowski, kolator i dziedzic miasta Janowa zamieszkały w Potoku. Na mocy transakcji dokonanej 21 lipca 1851 r., dotyczącej kupna klucza janowskiego, jedynym właścicielem Potoka został gen Wincenty Krasińskich. Po rodzicach otrzymał je Zygmunt Krasiński – poeta. Po Zygmuncie Złoty Potok otrzymała jego córka Maria ur. 1854 r. która wyszła za mąż za Edwarda Aleksandra Raczyńskiego (1877r.) zaś po niej Złoty Potok przeszedł do jej syna Karola hr. Raczyńskiego ur. 1878 r. ożenionego w 1904 r. ze Stefanią ks. Czetwertyńską z Platerów i pozostał w jego rękach aż do II wojny światowej.
(Opracował Krzysztof Lampa na podstawie: pracy ks. Jana Wiśniewskiego „Diecezja Częstochowska – opis historyczny kościołów i zabytków w dekanatach…” 1935 r., oraz pracy magisterskiej Elżbiety Knapik „Złoty Potok – jego dzieje kultura i folklor” napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Damiana Tomczyka, Częstochowa 2000 r.)
Duszpasterze od początku istnienia parafii
R. 1325-1327 ks. Szymon z Potoka, R. 1378 ks. Czesław z Potoka, R. 1385kapelan ks. Sędziwój z Potoka, R. 1477 ks. Jan z Potoka, R. 1529 ks. Jan z Oświęcimia, R. 1532-1542 ks. Feliks Silnicki, (pod koniec XVI w. Jan Silnicki zmienił świątynię w zbór protestancki administrowany przez byłego księdza katolickiego Wincentego Zaprzańca. Odzyskany przez katolików w R. 1601). R. 1630-1648 ks. Jan Wilczkiewicz, R. 1648-1658 ks. dr fil. Jan Makowiecki, R. 1658 ks. Maciej Sitecki,R. 1700 ks. Florian Silnicki, R. 1725 ks. Antoni Zaleyski, R. 1727-1757 ks. Józef Kaczkowski – kanonik kamieniecki. Rozpoczął w 1734 r. metryki chrztów, ślubów i zmarłych. Komendarzem był przy nim Józef Pluciński, w 1749 r. wikarym był ks. Wawrzyniec Rozner, R. 1757 +1796 ks. dr fil. Bonawentura Trąbski – były profesor Uniwersytetu Krakowskiego, wicedziekan lelowski, (wikariusz 1764 + 1788 ks. Franciszek Kątkiewicz, senior 1778 + 1783 ks. Jan Klichowski) R. 1788 ks. Józef Tobolski, R. 1792-1800 ks. Józef Aleksander Jaxic, R. 1836-1847 ks. Józef Piekarski, R. 1847-1899 ks. Ludwik Janikowski, R. 1879 wikariusz ks. Franciszek Pruszyński, R. 1889 ks. Franciszek Zientara podpisuje metryki, R. 1890 ks. Tomasz Frelek, R. 1892ks. Wojciech Pisula, R. 1892-1894 ks. Emilian Biernacki, R. 1894 ks. Józef Urbański podpisuje metryki, R. 1894-1910 ks. Ludomir Olszewski, R. 1910 ks.Stanisław Kupczyński, wikary ks. Jan Bochenek R. 1910-1917 ks. Aleksander Cugowski, R. 1917-1924 ks. Marian Pankowski, R. 1925-1927 ks. Antoni Wenikajtys, R. 1927-1928 ks. Wiktor Orżanowski, R. 1928 i 1933 krótko administruje ks. Leon Kuchta z Janowa, R. 1928-1933 ks. Stanisław Leon Gurbiel,R. 1933-1934 ks. Marian Zbierski, R. 1934-1973 (+1977) ks.Stanisław Wdowicki(Prefekci: 1962-1965 ks. Stanisław Kochel, 1968-1972 ks. Czesław Chwał, 1973/74 ks. Wiesław Stefański ) R. 1973-1986 ks. Jan Szkoc(Prefekci: 1975/76 ks. Tadeusz Korgul, 1977/78 ks. Zbigniew Kuba, 1979/80 ks. Witold Grzyb, 1981/82 ks. Stanisław Straż, 1983 ks. Henryk Centkowski, 1984/86 ks. Stanisław Gancarek) R. 1986-2001 (+14.09.2007) ks. Józef Kordas(Prefekci: 1986/87 ks. Ryszard Słowikowski, 1988 ks. Piotr Musiał, 1989/90 ks. Piotr Bedarz, 1991/92 ks. Jan Koclęga, 1993/94 ks. Andrzej Gruca, 1995/96 ks. Stefan Leśniewski, 1997/1999 ks. Tomasz Knop, 2000/02 ks. Grzegorz Pałka) R. 2002 ks. Ryszard Marciniak (Prefekci: 2003/05 ks. Michał Rydz, 2006-2013 ks. Grzegorz Słaby, Robert Tarasek 2013 -).
parafii pochodzą: +ks. Albin Stanisław Nocuń OSPPE (1948), ks. Wincenty Jan Cykowski OSPPE (1948),+ ks. Marian Pabiasz (1964), ks. Zbigniew Biedroń (1981)
Opracował Krzysztof Lampa